كل ما يجب أن تعرفه عن الصُداع النصفيّ (ميجرينا)

الصُداع النصفيّ هو متلازمة تتميز بتكرار حالات معتدلة الى شديدة من الصُداع المزمن الذي قد يظهر بوتيرة مختلفة خلال الحياة. قد يؤدي المرض الى تشويش حياة الأشخاص المصابين به وأن يخفض جودة حياتهم. المرض شائع جدًا، لكن نسبة شيوع المرض سنويًا تقدّر بنحو 11% (6% لدى الرجال و 18% لدى النساء). عدا عن ذلك، لا يتم تشخيص العديد من المصابين بالمرض والذين لا يتلقون العلاج. العديد من المُصابين بالصُداع النصفيّ لا يتوجهون لتلقي الاستشارة الطبية أو العلاج وقرابة النصف لا يكملون العلاج بسبب قلة معرفتهم إزاء العلاجات القائمة. يعتبر العديد من الناس الصُداع النصفيّ كأمر "عاديّ". هناك تأثير كبير للصُداع النصفيّ على المرضى وعائلاتهم. ويُصنّف الصُداع النصفيّ بحسب منظمة الصحّة العالمية في المرتبة الثانية بقائمة الأمراض المسببة للتقييدات والحجز.

الوصف السريريّ لنوبة صُداع نصفيّ كلاسيكي، تشمل مرحلتين: الأعراض المُنذرة – المرحلة البادرة، مرحلة الأورة (قرابة ثُلث المرضى)، مرحلة وجع الرأس (الألم)، والأعراض النهائية.

1- المرحلة البادرة - الأعراض المُنذرة: قد تظهر قبل النوبة بقرابة ثلاثة أيام حتى بضع ساعات قبلها. وتشمل الأعراض تبدل الحالة المزاجية أو السلوكية. كما قد تشمل استصعاب التفكير، صعوبة بالتركيز، صعوبة بالقراءة، الكتابة أو الحديث. الى جانب حساسية للضجيج أو الضوء. كما تشمل شعور بالتعب، الجوع، أو حتى الشهية المفرطة وانعدام الشهية.

2- مرحلة الأورة: مرحلة اضطراب بالأداء العصبيّ بشكل بؤريّ عابر. قد تحدث في الصُداع النصفيّ الكلاسيكي. عادة ما تظهر الأورة قبل مرحلة الألم بقليل، وقد تمتد تدريجيًا نحو 5 – 20 دقيقة ولا تزيد عن ساعة. قد تنعكس الأورة بالهلوسات بصريّة والاضطرابات الحسيّة.

3- الصُداع – مرحلة الألم: عادة ما تتطور نوبة الصُداع النصفيّ الكلاسيكيّ بشكل تدريجي وتصل لمرحلة معتدلة حتى شديدة جدًا، وعادة ما يكون أحاديّ الجانب، وينتقل من جانب الى آخر في الرأس. قد تمتد مرحلة الألم من 4 ساعات حتى 3 أيام. وقد تظهر الآلام في كل جزء من الرأس وحتى الرقبة، ولكن غالبًا ما تتصّف بالجزء الأمامي من الرأس تشمل منطقة العين. يفضّل المرضى الاستلقاء خلال الإصابة بهذه المرحلة، لأن شدة الصُداع قد تزداد بفعل النشاط الجسدي. من بين الأعراض: شعور بالغثيان، تقيؤ، حساسية للضوء والضجيج، إضافة الى عدم تحمل الروائح، انعدام الشهية، اسهال، انتفاخ البطن، الشحوب والتعرض، واحتقان الأنف.

4- الأعراض النهائية: شبيهة بالمرحلة البادرة، تظهر عادة بعد انتهاء النوبة – ألم بالرأس، وقد تمتد من ساعات حتى أيام. تشمل الشعور بالارهاق والتعب وعدم الاكتراث، وتبدل المزاج.

شيوع الصُداع النصفيّ في العائلة (احتمال إصابة بالصُداع النصفيّ لدى الأقارب أعلى بـ50%)، إصابة التوائم بالصُداع النصفيّ المتلائم واكتشاف طفرات مُحددة تسبب الصُداع النصفيّ الفالجيّ العائليّ (FHM)، تُشير الى احتمال أن يكون هناك أساس جيني وراثي للإصابة بالصُداع النصفيّ. أشارت أبحاث عديدة الى أنه على الأرجح يدور الحديث عن انتقال وراثي متعدد العوامل. يُعتبر الصُداع النصفيّ الفالجيّ العائليّ حالة نادرة للصُداع النصفيّ المرفق بالأورة.

طريقة التعامل مع الصُداع النصفيّ: هناك اتجاهان علاجيان. الأول هو علاج وقائي يهدف لتقليص وتيرة النوبات وشدتها. العلاج الثاني يهدف لإضعاف وتقصير مدة النوبة. حينما تنخفض وتيرة النوبات دون الأربعة شهريًا يفضل معظم المرضى تلقي علاج نقطي لكل نوبة فقط. الأدوية المستخدمة في الوقاية من الصُداع، تستخدم أساسًا بعلاج أمراض أخرى، بينها مضادات الاكتئاب، مضادات الصرع، أدوية لعلاج ضغط الدم المُفرض، وغيرها.

أدوية جديدة من مجموعة anti-CGRP

في السنوات الأخيرة تمت المصادقة على أدوية بيولوجية للصُداع النصفيّ من مجموعة الأدوية  anti-CGRP. يدور الحديث عن أجسام مضادة أحادية النسيلة التي تعمل في حجب نشاط البروتين الصغير الناتج عن خلايا الجهاز العصبيّ. الببتيد العصبي  CGRP (مختصر Calcitonin Gene Related Peptide) هو بروتين اكتشف في الثمانينيات له دور في الصُداع النصفيّ. يشكل هذا البروتين مؤثرًا عصبيًا حسيًا يتم افرازه من أطراف العصب ثلاثي التوائم في الجمجمة ويشجع نشاط التهابيّ من مصدر عصبي حول الأوعية الدموية في السحايا والأغشية الدماغية خلال الإصابة بالصُداع النصفيّ. ارتباط بين البروتين CGRP وبين مستقبله قد يسبب باطلاق وسطاء الالتهابات من قبل خلايا من نوع "ماست"، توسع الأوعية الدموية وسريان الدم المفرط قد تؤدي عمليًا الى رد فعل التهابيّ عصبيّ. واتضح من الأبحاث أن هذا البروتين يشغل أيضًا موصلات عصبية أخرى وبذلك يساهم في نشاط وسطاء الألم الآخرين. تم اكتشاف نسب عالية من بروتين CGRP في أبحاث لدى مرضى تم تشخيصهم بالاصابة بالصُداع النصفيّ، بل في حالات طبية أخرى، يشمل متلازمة التهاب مفصل الفكّ، فرط ضغط الدم، الفشل القلبي والتهابات أخرى بالدم. تُتيح عدة أدوية تم تطويرها في السنوات الأخيرة حجب مسار بروتين CGRP بتقنيات مختلفة، كي تساعد بمنع تطوّر الصُداع النصفيّ.

حُقن مواد لعلاج الصُداع النصفيّ:

ثبت في أبحاث عدة أن حقن مواد للعضلات بهدف حجب مؤشرات الألم العصبية هي عملية ناجعة في الوقاية من نوبات الصُداع النصفيّ. العلاج الأبرز في هذه المجموعة هو حقن "بوتولينيوم توكسين" عند الإصابة بالصُداع النصفيّ المُزمن وعلاج آخر بحقن "ليدوكاين" المُعد لحالات أكثر حدّة من الصُداع النصفيّ.

من المتبع في إسرائيل عرض علاجات للوقاية من الصُداع النصفيّ بأدوية بيولوجية جديدة أو بالحُقن.

מוגש מטעם נוברטיס כחסות בלתי תלויה

כל מה שצריך לדעת על סרטן שד גרורתי

מעל 5,000 נשים בישראל מתבשרות מדי שנה כי הן חולות בסרטן שד, אך בשל המודעות הגבוהה והגילוי המוקדם, 85-90 אחוז מהן מחלימות. יחד עם זאת, כ-30% מהנשים אשר אובחנו עם סרטן שד בשלבים הראשונים- יפתחו גרורות בשלבים מאוחרים יותר. מהו סרטן שד גרורתי ומהם הטיפולים החדשים? כל התשובות.

סרטן השד הוא המחלה הממאירה השכיחה ביותר בקרב נשים בארץ ובעולם. על פי נתוני משרד הבריאות, אחת מכל 8 נשים תחלה בסרטן השד במהלך חייה. כאשר הגידול מוגבל לשד ו/או לבלוטות הלימפה, הוא נקרא סרטן שד ראשוני או מתקדם מקומי. בשנים האחרונות, בזכות מאמצי הסברה נרחבים ישנה מודעות רווחת בקרב הציבור כי גילוי מוקדם מעלה את סיכויי הריפוי בצורה משמעותית, וניתן לראות כי מספר הנשים המחלימות עולה בהתמדה. יחד עם זאת, סרטן שד אשר התפשט לאזורים אחרים בגוף נקרא סרטן שד גרורתי.  כ-30% מהנשים אשר אובחנו עם סרטן שד בשלביו הראשונים, תפתחנה גרורות בשלב מאוחר יותר במהלך חייהן. לעיתים, דווקא המודעות הגבוהה יוצרת בהלה או בלבול לא נחוצים, ולכן חשוב ורצוי להעמיד דברים על דיוקם, על מנת להחליף את הפחד בפעולה.  

מי צריכה להיבדק ומתי?

סרטן השד זה משהו שצריך שתהיה אליו מודעות החל מגיל צעיר. באוכלוסייה הממוצעת, ללא הקשר משפחתי ההמלצה היא להתחיל בדיקות סקר בגיל 50 בממוגרפיה ולאחר מכן בדיקה דו-שנתית. ישנן המלצות שאפשר ליישם כמו להגיע החל מגיל 30 לכירורג שד להערכה ראשונית של כלל גורמי הסיכון.

בנשאים ונשאיות של גנים הידועים כמגבירי סיכון מתחילים את המעקב כבר בגיל 26. למשל, אצל נשאיות גן ה-BRCA, גן שתפקידו לשמור על שכפול תקין של החומר הגנטי שלנו. כאשר הגן הזה נפגע הוא מאפשר לטעויות שמתרחשות בחומר הגנטי (מוטציות) בתאים שלנו לעבור בלי בקרה ויכול לאפשר לתא לחיות לנצח, ובמילים אחרות לגרום לגידול סרטני.

סוגים שונים של סרטן שד גרורתי

כיום אנו יודעים על שלושה קולטנים שעליהם צריך להסתכל במהלך האבחון והם מסייעים לנו לדייק את האסטרטגיה הרפואית בצורה משמעותית. הראשונים הם אסטרוגן ופרוסטרוגן. ברוב סרטני השד הגידול חיובי להורמונים ולכן נמצא ביטוי לכך בקולטנים, באמצעות חסימה של קולטנים אלה נוכל להביא לדעיכה משמעותית של המחלה. לעומתם, קולטן נוסף בשם HER 2 מחייב אותנו לתת טיפול ביולוגי מכוון נגד פעילות היתר של הקולטן ובדרך כלל הטיפול הביולוגי יינתן בשילוב עם כימותרפיה.

התקדמות משמעותית בטיפולים ושיפור איכות חיי החולות

בעולם סרטן השד, מתקיימים מחקרים באופן קבוע ובזכותם יש לא מעט תרופות חדשות וטיפולים חדשים, שעוזרים לנשים החולות לחיות הרבה שנים באיכות חיים טובה. אחת הסיבות לכך היא שיותר ויותר קבוצות מקבלות את הטיפול המותאם להן, וככל שמגדילים את ההגדרה של תת הקבוצות, ומבינים אילו תרופות עוזרות יותר לתת קבוצות אלה, הטיפול הופך להיות מותאם ויעיל יותר.

אחד הטיפולים אשר עשו מהפיכה בתחום בחמש השנים האחרונות זו הקבוצה של תרופות מעכבי 46CDK תרופות ביולוגיות הניתנות יחד עם הטיפול ההורמונלי ומכפילה את היעילות שלו. במחקר אחרון שפורסם לאחרונה ובדק את אחת התרופות הללו בשילוב עם טיפול הורמונלי ראו שתוחלת החיים של אישה עם מחלה גרורתית עובר מעל 5 שנים. כלומר, מדובר פה במהפכה של ממש הן בשינוי בתוחלת החיים והן בשמירה על איכות החיים של המטופלות תחת הטיפול.  גם בתחום הכימותרפיה ישנה התפתחות גדולה. בשנים האחרונות יותר ויותר תרופות מבוססות טוקסיקה הופכות ל ''טילים מונחים'' ומוצמדות ישירות לנוגדן המכוון לאחד מהחלבונים שנמצאים על גבי התא הסרטני. מה שמאפשר טיפול ממוקד הרבה יותר מבעבר.

לסיכום, קבלת הבשורה על סרטן שד גרורתי זו התמודדות מורכבת ולא פשוטה. אין ספק כי קשה לשמוע שמדובר במחלה שאינה ברת ריפוי אך חשוב לזכור ולשמור על אופטימיות מוצדקת, במיוחד בהתחשב בשיפור הדרמטי שיש לנו בטיפולים הקיימים כיום.  לפיכך, מומלץ לדבר עם הרופא על אפשרויות הטיפול בסרטן שד ולברר איזו מהאופציות עשויה להתאים באופן המיטבי.